Hisse manipĆ¼lasyonu: ƶrnekler ve tĆ¼rleri.
Ćnceki yazılarımızda dikkat ƧektiÄimiz konulardan spekĆ¼lasyon ve manipĆ¼lasyon kavramlarından bu gĆ¼n manipĆ¼lasyon gerƧeÄini inceleyeceÄiz.
Piyasa manipĆ¼lasyonu denen Åeyin gerƧekleÅebileceÄi bir dizi yol vardır. Bu, hisse fiyatlarını aÅaÄı ya da yukarı yƶnde hareket ettirmek amacıyla fiyatların manipĆ¼le edilmesi anlamına gelir.
Hisseler nasıl manipĆ¼le ediliyor?
Borsada fiyat manipĆ¼lasyonu ƧeÅitli Åekillerde gerƧekleÅebilir. AmaƧları her zaman piyasa fiyatını genellikle yasal olmayan bir Åekilde manipĆ¼le etmektir. AmaƧ her zaman ilgili finansal aracın fiyatını kasıtlı olarak bir yƶne veya diÄerine yƶnlendirmektir. KĆ¼Ć§Ć¼k yatırımcılar ve hissedarlar gibi piyasa katılımcıları iƧin bu tĆ¼r fiyat manipĆ¼lasyonlarının ciddi sonuƧları olabilir, Ć§Ć¼nkĆ¼ ƶrneÄin tahmin edilemeyen ciddi kayıplar sƶz konusu olur. Peki fiyat manipĆ¼lasyonu pratikte ne Åekilde gerƧekleÅiyor? Temel olarak aÅaÄıdaki prosedĆ¼rler izlenebilir :
- YanlıŠbilgi
- Hatalı veya gecikmeli duyurular
- Yatırımcılar arasında gizli anlaÅma
- Sahte sipariÅler
- Scalping veya pump-and-dump(doldur boÅalt) manipĆ¼lasyonu
Åimdi bu piyasa manipĆ¼lasyonu olasılıklarına daha yakından bakmak istiyoruz.
YanlıŠbilgi yoluyla fiyat manipĆ¼lasyonu
Fiyat manipĆ¼lasyonunun nispeten yaygın bir Åekli, bir Åirket hakkında yanlıŠbilgi ve sƶylentiler yoluyla borsadaki piyasa fiyatını kasıtlı olarak etkilemekten ibarettir. Burada, uygulamada, ne tĆ¼r yanlıŠbilgilerin yayılabileceÄine dair Ƨok sayıda manipĆ¼latƶrler tarafından denenmiÅ uygulamalar vardır, ƶrneÄin
- Åirket birleÅmesi iddiası
- Devralma iddiaları
- Bir geliÅmede ƧıÄır aƧıldıÄı iddiası
- KĆ¢rda dĆ¼ÅĆ¼Å iddiası
YanlıŠbilginin yayılmasına baÄlı olarak, piyasa katılımcılarını alım satımlarıyla bir yƶne veya baÅka bir yƶne yƶnlendirmek mĆ¼mkĆ¼ndĆ¼r. YanlıŠbilgiyi yayan kiÅi daha ƶnce hisseleri kendisi satın almıŠveya satmıÅsa, ticaret kanunu kapsamında cezalandırılabilen bir davranıŠolmakla beraber iƧeriden ƶÄrenenlerin manipĆ¼lasyonu de sƶz konusu olabilir.
YanlıŠveya gecikmiÅ aƧıklamalar
Her Åirket, ƶnemli haber ve deÄiÅiklikler olması durumunda durumu KAP (Kamuoyu Aydınlatma Platformu) ta duyuru yayınlamakla yĆ¼kĆ¼mlĆ¼dĆ¼r. Bu aslında hisse fiyatının kasıtlı olarak manipĆ¼le edilmesinden ziyade Åirket iƧindeki bir hatadır. Bununla birlikte, bu tĆ¼r hatalı veya gecikmeli duyuru bile, ilgili piyasa katılımcılarının yanlıŠveya Ƨok geƧ tepki vermesi nedeniyle fiyat manipĆ¼lasyonuna yol aƧarak fiyatların olmaması gereken bir hareket gƶstermesine sebep olurlar.
Yatırımcılar arasında gizli anlaÅma
Son yıllarda sıkƧa rastlanan bir fiyat manipĆ¼lasyonu Åekli, ƧoÄu kĆ¼Ć§Ć¼k yatırımcı olmak Ć¼zere birƧok yatırımcının kendi aralarında anlaÅmasıdır. Her halĆ¼karda, geƧmiÅte Ƨok sayıda kĆ¼Ć§Ć¼k yatırımcı ƶzel internet forumları aracılıÄıyla iÅbirliÄi yapmıŠve bƶylece hisse fiyatını bĆ¼yĆ¼k ƶlĆ§Ć¼de manipĆ¼le etmiÅlerdir. Bu tĆ¼r eylemler giderek daha sık gƶrĆ¼lĆ¼yor, Ć§Ć¼nkĆ¼ bireysel yatırımcılar sadece nispeten az sayıda hisse alıp satsalar bile, gizli anlaÅma yapan Ƨok sayıda piyasa katılımcısı fiyatın ƶnemli ƶlĆ§Ć¼de manipĆ¼le edilmesine yol aƧabilir.
Sahte sipariÅler
Piyasa manipĆ¼lasyonunun biraz daha karmaÅık bir biƧimi sahte emirler, yani yanlıŠ– gerƧekleÅtirilmemiÅ anlamında – alım satım emirleridir. Yƶntem, daha yĆ¼ksek hacimli alım veya satım emirlerinin yalnızca gƶrĆ¼nĆ¼Åte piyasaya verileceÄi Åekilde ƧalıÅır. Tabii ki bu kasıtlı olarak kamuoyunda dile getirilir, ancak sipariÅin gerƧekten verileceÄi veya verildiÄi belirtiliyor. Ćzellikle kĆ¼Ć§Ć¼k hisse senetleri sƶz konusu olduÄunda, bu sahte emirler bĆ¼yĆ¼k fiyat deÄiÅikliklerine neden olabilir ve bu nedenle kesinlikle piyasa manipĆ¼lasyonu teÅkil eder.
Scalping veya pump-and-dump manipĆ¼lasyonu
Fiyat manipĆ¼lasyonunun oldukƧa yeni bir biƧimi, genellikle pump-and-dump manipĆ¼lasyonu olarak da adlandırılan scalping’dir. Bu durumda, genellikle kuruÅluk hisse senedi aralıÄında olan belirli hisse senetleri kasıtlı olarak muazzam bir Åekilde yukarı itilir. Bu, gĆ¼venliÄin ƶrneÄin e-posta, haber bĆ¼ltenleri veya sosyal medya kanalları aracılıÄıyla kitlesel olarak tanıtılacaÄı Åekilde ƧalıÅır. Bu baÄlamda genellikle hayali hikayeler ve tamamen abartılı vaatler kullanılır.
Buna ek olarak, ƶrneÄin ƶnĆ¼mĆ¼zdeki birkaƧ gĆ¼n iƧinde hisse fiyatının tavan yapacaÄından bahsedilerek potansiyel piyasa katılımcıları baskı altına alınmaktadır. Bu gibi durumlarda, hisselerin itilmesinin tek bir nedeni vardır, yani traderin kendisinin yĆ¼ksek, finansal bir kar elde etmesi. Pompala ve boÅalt yƶntemi genellikle aynı Åemaya gƶre ƧalıÅır ve aÅaÄıdaki aÅamalara ayrılır:
1. TĆ¼yocu, hisseleri daha dĆ¼ÅĆ¼k bir fiyattan satın alır
2. Hisse senediyle ilgili hikayenin sosyal medya kanalları, e-posta ve haber bĆ¼ltenleri aracılıÄıyla yayılması
3. Piyasa katılımcıları hisseyi satın aması ve fiyatın yĆ¼kselmesi
4. Trader menkul kıymetleri yĆ¼ksek kĆ¢rla satar
5. Hisse fiyatı bĆ¼yĆ¼k ƶlĆ§Ć¼de dĆ¼Åer
6. birƧok yatırımcı zarara uÄrar
Dolayısıyla bu piyasa manipĆ¼lasyonunun amacı, hisse fiyatını yĆ¼kseltmek ve bƶylece iÅlem sahibinin daha ƶnce kendisi tarafından satın alınan hisseleri yĆ¼ksek bir kĆ¢rla ve ƶnemli ƶlĆ§Ć¼de daha yĆ¼ksek bir fiyattan satabilmesini saÄlamaktır.
Fiyat manipĆ¼lasyonu cezai bir suƧ mudur?
Her durumda olmasa da birƧok durumda, borsada fiyat manipĆ¼lasyonu cezalandırılabilir. ManipĆ¼lasyonun kasıtlı ve bilinƧli olarak gerƧekleÅtirilmesi halinde her zaman cezai bir suƧ iÅlendiÄi varsayılabilir. Buna ek olarak, ilgili hisse hakkında genellikle icat edilmiÅ veya abartılmıŠ“gerƧekler” vardır ve bunlar her zaman piyasa oyuncularının eylemleri Ć¼zerinde etkili olur. Bununla birlikte, sadece hisse fiyatı manipĆ¼lasyonu ÅĆ¼phesinin cezai kovuÅturma iƧin henĆ¼z yeterli olmaması sorunlu bir durumdur. Bunun yerine, kasıtlı bir piyasa manipĆ¼lasyonu yapıldıÄına dair saÄlam kanıtlar olmalıdır.
Buna ek olarak, ilgili hisse fiyatının neredeyse yalnızca gerƧekleÅtirilen fiyat manipĆ¼lasyonu sonucunda ƶnemli ƶlĆ§Ć¼de dĆ¼ÅtĆ¼ÄĆ¼nĆ¼ veya yĆ¼kseldiÄini kanıtlamak gibi bir baÅka sorun daha vardır. Bu zordur Ć§Ć¼nkĆ¼ hisse fiyatlarını etkileyebilecek Ƨok sayıda faktƶr vardır. Bu nedenle fiyat manipĆ¼lasyonu genellikle cezalandırılabilir, ancak mahkumiyetler aslında nispeten az sayıda vakada gerƧekleÅir.
Fiyat manipĆ¼lasyonu tam olarak ne zaman mevcuttur?
Borsada tam olarak ne zaman manipĆ¼lasyon olduÄuna dair tamamen tek tip bir tanım yoktur. Ancak genel olarak fiyat manipĆ¼lasyonu, ilk adımda bir kiÅi veya Åirketin belirli bir menkul kıymet hakkında kasıtlı ve bilinƧli olarak yanlıŠbeyanlarda bulunması Åeklinde tanımlanmaktadır. Bu, ya hisselerin kendisini ya da hakkında en azından yanıltıcı beyanlarda bulunulan Åirketi kapsar. Buna ek olarak, yanlıŠbilgi Åirketin deÄerlemesi ve dolayısıyla hisse fiyatı ile de ilgili olmalıdır. Dolayısıyla, yanlıŠbilgi ve beyanlar piyasalarda yanıltıcı sinyallere yol aƧar ve bu da fiyatların istenen yƶnde hareket etmesine neden olursa, genellikle ceza hukuku anlamında da manipĆ¼lasyon sƶz konusu olur.
Ćok gĆ¼zel bilgiler, emeÄinize teÅekkĆ¼rler.
Bu gĆ¼zel bilgiler iƧin teÅekkĆ¼rler hocam.